Tsunaminin kıyıya ne yükseklikte vuracağını okyanus zemini belirliyor. Dalga boyu yüzeyden belirgin olarak yükselmezken, su kütlesi zeminden hareket ediyor.

Güneydoğu Asya’da 160 bin kişinin ölümüne neden olan tsunami, okyanusun ortasındayken sanılanın aksine metrelerce yüksekliğe ulaşmadı. Uydu fotoğrafları üzerinde yapılan incelemelerde, depremden bir saat 15 dakika sonra tsunaminin 40 cm. civarında bir yüksekliğe ulaştığı ortaya çıktı. Tsunami, depremden iki saat sonra 70 cm, 8 saat sonrasında ise 25 ila 10 cm. arasında bir yüksekliğe erişmişti.

TSUNAMİYİ ZEMİN YARATIYOR
       Tsunaminin oluşumu direkt olarak depremin gerçekleşme şekli ile tanımlanıyor. Güneydoğu Asya’daki deprem, okyanusta geniş bir tabakanın yer değiştirmesine neden oldu. Sonuçta depremin merkezi noktada deniz seviyesine zeminine fazla gelen artık su kütleleri, yüzeyden tüm okyanusa yayılmaya başladı. Merkezden çepeçevre yayılan su, etrafa doğru dağıldı. Tsunamiyi normal yüzey dalgalarından ayıran unsur ise, su kütlelerinin yüzeyden değil, zeminden yayılarak yükseklik kazanması. Yüzey dalgası, sığ yüzeylerde yükselirken, tsunami okyanus zemininden güç alarak dağılıyor.
       Zemin kıyıya doğru yükseldikçe, diğer bir deyişle yüzeye yaklaştıkça, tsunami de zeminin ittirmesiyle yükseliyor. Kıyıya yakınlık ölçüsünde şişen tsunami, aniden metrelerce yüksekliğe kavuşuyor.
      
UYDULAR GEÇ KALIYOR
       Bilim henüz tsunaminin oluşumunu dakika dakika tahmin edemiyor. Tsunaminin önceden kestirilebilmesi için bilgisayar simülasyonlarından yararlanılıyor. Tsunaminin oluşumu zemin yapısından kaynaklandığından, tsunaminin önceden belirlenmesi için bölgenin jeolojik verileri büyük önem taşıyor.
       Dünya çevresindeki uyduların yaptığı gözlemlerin dezavantajı verilerin dünyaya ulaşmasının birkaç saat sürmesi. Sinyallerin tsunaminin oluşumuna kıyasla geç kalması, uyduların gerçek zamanlı ihbar sistemi olarak kullanılmasını zorlaştırıyor.
Kaynak:Ntvmsnbc 11 Ocak 2005